ESKİ-YENİ HİNT DİNLERİ VE İNANIŞLARI
GENEL: Bk. Ebu'l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm b. Ebîbekr Ahmed eş-Şehrustâniyy, El-Milel wa'n-Nihal s. 2/601-616;
§ Hint Dinleri Dizini:
•Brahmanizm: Temel Hint dini. Hinduizm'i de içine alır. Hindistan'ın sosyo-ekonomik ve politik yapısını bu din biçimlendirmiştir. Hurafelerle Hinduizm'e dönüşmüştür. Ruhban kastının egemenliği bu dinin en büyük özelliğidir. Kastlar, 1947'de anayasa ile kaldırıldı. Bu dinde ilah kavramı pek belirsizdir. Brahmanizm'e göre âlem kadimdir, ruhlar ise bedenler arasında göçerek devam eder.
•Hint Dinleri: (Genel). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 196;
•Budizm: Bk. Abdulkâdir Şeybe'tul-Hamd, El-Edyân'u wa'l-Firaq'u wa'l-Mezâhib'ul-Muâsıra s. 70-76; Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 45-47; Bk. Süleyman Hayri bolay, Felsefî Doktrinler Söslüğü s. 36; Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü (Dinler ve İnançlar Hakkında Özet Bilgiler Bölümü) s. 20-25; Age. (Sözlük) s. 28; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 91; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 99-103;
--------------
•Brahmanizm: Bk. Abdulkâdir Şeybe'tul-Hamd, El-Edyân'u wa'l-Firaq'u wa'l-Mezâhib'ul-Muâsıra s. 58; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 89; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 93;
--------------------
•Hinduizm: Gelişmiş Brahmanizm; Hintlilerin milli dini ya da brahmanizmin dejenere edilmiş şeklidir. Hinduizm ve Jainizim, Brahmanizm4den doğmuştur. Onun istihaleye uğramasının bir sonucudur. Brahmanizm'in kutsal metinleri olan Vedalar'a, Brahmanalar'a ve Upanişadlar'a halkın, sıradan ve sonradan doğma inançlarının karışımı sonucu Hinduizm doğmuştur. Bk. Brahmanizm, Budizm; Bk. Hint dinlerindeki terimlere: vedizm, jainizm, maharabharata, sudra, veda, brahmana, brahman, brahma, upanişad, arhant, atman, kast, vişnu, siva, trimutri, hinayana, mahayana, ramayana, bodhisatva, kaodizm, mantra. Bk. Abdulkâdir Şeybe'tul-Hamd, El-Edyân'u wa'l-Firaq'u wa'l-Mezâhib'ul-Muâsıra s. 58-63; Bk. Süleyman Hayri Bolay, Felsefî Doktrinler Sözlüğü s. 107; Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 101-105; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 197; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 93-98;;
--------------
•Jainizm-Jainisme (Cainizim-Caynizm-el-Yâniyye): Hinduizm'den türeyen din. Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 49-54; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 228;
----------------
•Kaodaizm: Budizm'le Vietnam ispiritizmacılığının sentezinden doğan yeni din. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünyü İnançları Sözlüğü s. 239; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 98
-----------------
•Konfüçyüs Dini: Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 163-169; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü (Konfüçyanizm Maddesi) s. 265; Bk. Ahmet Kahraman, Dinlar Tarihi s. 61-
-----------------
•Sihizm-Sikhisme-Sih Dini: İslâm-Hinduism sentezi bir din. Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 257-261; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 461; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 103;
-----------------
•Vedizm: Hindistanın çok tanrıcı en eski dini. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 540; Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 91;
-----------------
•Vişnuizm: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 544;
---------------------
§ Hint Dinleri Kavramlar Dizini:
Abhaya Hint : Sanskritçe korkusuzluk. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 8
Abhidhama Hint: Budizmin erkanını içeren eserin son bölümü. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 8
Abhişeka Hint: Hinduizmde bir tören. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik din ve inanç sözlüğü s. 2; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 8;
Abnoba: Kutsal ağaç. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 9
Aditi: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 11;
Advaita: Hinduizm'in altı mezhebinden biri. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 13;
Agni: Ateş tanrısı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 17;
Ahalya: Hint dinlerinde Havva. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 18;
Ahimsa: Hiç bir varlığı incitmeme ilkesi. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 20;
Aitareya: «Hint Brahmanlarının mukaddes kitaplarından biri» Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s. 6; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 24;
Ajivika: Atom inancı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 24;
Akrama: Hinduizm'de manastır. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s.27;
Alara: Her şeyi bildiğine inanılan bilgin. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 29;
Amrita: Hint Mitolojisinde cennet yemeği ve içkisi. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik din ve inanç sözlüğü s. 10;
Ananta: Tanrısal yılan. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 43;
Annapurna: Tanrıça Burga'nın öbür adı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 45;
Arhant: Hint dininde ermiş. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 51;
Arya Somaj: Hint Dinlerinden bir mezhep. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.12;
Aslan Vişnu: Vişnu'nun dokuz tecellisinden biri. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 56;
Asura: Kötülükçü şeytanlar. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 57;
Asvinler: Işık tanrıları. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s.58;
Aşvamedha: Veda Dini'nde at kurban etmek. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.14; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 60;
Aşvinler: İkiz tanrılar. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 60;
Atharva Veda: Vedizm'in dört kutsal kitabı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 62;
Atman: Brahmanizm'de hayat soluğu, ruh. Bk. Meydan Larousse 1/839; Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik din ve inanç sözlüğü (özet Bilgiler) s. 20
Avadona: Buda Dini'nde hikayeler. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.15;
Avalokitesvara: Tanrısız Budizm'i putperestliğe dönüştüren Mahayana Budizmi'nde Şefkat Tanrısı. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.15; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 66;
Avatar: Vişnu'nun dünyaya onuncu gelişinde alacağı ad. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 66;
Avatora: Bir ilâhın yeryüzünde tecelli etmesi. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.15;
Bala Rama: Vişnu'nun çeşitli tecellilerinden. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 75;
Bali: Şeytanlar kralı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 76;
Benares Kraliçesi: Buda'nın ilk karısı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 82;
Bhagavat Ghita: Vişnu'nun sözlerinde oluşan kitap. 83;
Bhagavat: Hint Dini'nde Tanrı Vişnu ve onun cismânî bir şikli olan Krişna'ya verilen ad. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik din ve inanç sözlüğü s. 26; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 83;
Bhagirathi: Kutsal Ganj Nehri'nin kaynağına verilen ad. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 84;
Bhakti: Hinduizm'de sofuluk. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 84;
Bhakti Sutra: Mistik söylemler. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 84;
Bodhi (Bodhisatva) : Budacılıkta en yüksek velilik mertebesine ulaşan kişi. Bk. Orhan Hançerlioğlu. Dünya İnançları Sözlüğü s. 83, 86;
Bosatsu: Bk. Bodhisatva.
Brahma: Hint dinlerinde, kâinâtı yarattığına inanılan ilâh. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 88; Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü s. 27;
Brahma-loka: Hint dinlerinde tanrıların oturduğu en yüksek gök tabakası. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü s. 28; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Brahman: Mutlak kâinat, bütün eşya ve âlemlerin ilâhi ve maddi vasfını anlatmak için kullanılır. «Vahdet-i vücûd»'un temeli bu olsa gerektir. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü s. 28; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Brahmanlar: Hint rahipleri. Brahma'dan vahiy aldıklarına inanılan bu adamlar, karıları olan brahminler ile 1947'ye kadar en yüksek kast sayılırlardı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Brahmanalar: Vedaların tefsiri. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Brahmoizm: Vişnuizm, Budizm ve Hıristiyanlık karışımı bir Hint mezhebi. 19. yy. da Raca Ram Mohan Roy tarafından kuruldu. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Budha-Buda: Seyr-u Sülûk ile tanrılaşmış insan. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 90; Ayrıca bk. Cilt-16. Biyografya Kaynak Referansları (Alfabetik Dizin: Budha Maddesi.)
Bud-Zat: Tibet Budist mabedinde ilâhi korosunu yöneten rahip. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü s. 29;
Çri: Mutluluk tanrıçası. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 106;
Dadu-Panti: Vişnuizm'in bir kolu. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 107;
Dasalar: Kötülükçü cinler. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 109;
Dhamapada: Budha'nın sözlerinde oluşan kitap. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 114;
Dharma: Doğruluk tanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 114;
Dharmasutra: Vedizm'in emirlerini kapsayan kitap. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 114;
Dhyan: Transa geçebilmek için yapılan konsantrasyon. (Murakabe). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 115;
Dhyanı- Bodhisatva: Arif-i Billah. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 115;
Diaus-Pitar: Gökyüzünün babası tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 115;
Dipavali: Hindistan'ın on gün süren bayramı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 118;
Dul Kadın: Kocasının cesediyle yakılan, ya da kendini yakan Hintli kadın. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 124; Ayrıca bk. Aynı dizin: Sati Maddesi.
Dvarapala: Kötü ruhların içeri girmesine engel olan bekçiler. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 125;
Fakirizm: Hint fakirlerinin, kerâmet ve dogaüstü olaylar diye sergiledikleri çeşitli gözboyayıcılık örnekleri. Rufai ve Kadiri gibi tarikatların dervişleri tarafından yapılan gösteriler de bu kaynaktan beslenir. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 152;
Gana: Toprak tanrıları. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 163;
Gandharva: Su tanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 163;
Ganga: Kutsal Ganj Nehri'nin adı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 163;
Gangotri: Hac için Hinduların toplandığı Ganj'ın kaynak yeri. S. 163;
Gaya: Budistlerce kutsal sayılan kent. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 164;
Gayatri: Brahmanlarca güneşe yapılan dua. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 164;
Hiranyakasipu: Hint dinlerinde şeytan. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 198;
Hinayana: Budizm'in doktrini. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 196;
Hum: Hint Dinlerinde -konsantre olabilmek için- yogiler tarafından binlerce kez tekrarlanan mantralardan bir sözcük (Hint dinlerinde bir zikir lafzı); Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 379; Ayrıca bk. Aynı Dizin: Mantra, Om, Mani ve Padme Maddeleri.
İndra: «Göksel güçlertanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 218;
Kali: Ölüm tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 236;
Kama: Aşk tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 237;
Kartikeye: Savaş tanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 243;
Kastlar: Hint dinlerinde katı kurallara dayalı sosyal sınıflar. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 244; Bk. M. Larousse s. 7/56; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 94;
Krişna: Sürüleri koruyan tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 271;
Krişne-Vişnu: Tanrı Vişnu'nun çeşitli tecellilerinden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 271;
Linga: Siva adlı putun kutsal penisi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 291;
Lokapala: Brahmanizm'de II. Derece tanrılar. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 292;
Lokesvara: Bk. Aynı dizin: Avalokitesvara Maddesi.
Madhyamika: «Evrende her şeyin boş ve insan için hiç bir şeyin değmez olduğu inancı.»'na dayalı mezhep. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 294;
Maharabharata: «Hint mitolojisinin, Vedalar ve Ramayana ile birlikte üç önemli kaynağından biri.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 294;
Mahadevi: Tanrı Siva'nın eşlerinden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahamaya: Buda'nın kutsal annesi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahasanghika: Budizm'de bir mezhep. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahatma: Hint dinleri terminolojisinde ermiş ve bilge kişi. Türkçedeki «Hazretleri» kavramının karşılığıdır. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahavira: Ulu kişilik demektir. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahayana: Budizm'in iki öğretisinden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Maitreya: Budizm'de beklenen mesih, ya da mehdi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 296;
Mandala: Eski Hint inanışlarına göre evrenin yaratılış tasarımı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 300;
Mani: Hint Dinlerinde -konsantre olabilmek için- yogiler tarafından binlerce kez tekrarlanan mantralardan bir sözcük (Hint dinlerinde bir zikir lafzı); Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 379; Ayrıca bk. (Aynı Dizin: Mantra, Om, Padme ve Hum Kelimeleri)
Mantra: Hint dinlerinde zikir, wird. (Om, mani, padme, hum) sözcüklerinin çok tekrarıyla yapılır. Bk. Robert E. Ornstein,The Psychology of Consciuness (Yeni bir psikoloji), Çevirenler: Dr. Erol Göka-Feray Işık. s. 110, 117-118-İnsan Yayınları; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 302, 379; Bk. Sir James Bolevard, Meditasyon s. 12, Çeviri: Şebnem Gürpınar. OHM Yayınları, İstanbul-1993; Ayrıca bk. Aynı Dizin: Om, mani, padme ve hum sözcükleri
Manu: Hint inanışlarında, yaratılan ilk insan (Adem). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 302;
Manu Yasaları: Brahmanizm'in, M. S. II. yy. da yazılmış önemli kaynağıdır. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 303;
Mara: Budizm mitolojisinde şeytan. 303;
Marichi: «Brahma'nın zihninden doğup insanlar arasına indiklerine inanılan on bilgeden biri.» 304;
Mathura: Krişna-Vişnu'nun doğduğu yer. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 308;
Matrika-Devis: Dişi bodhisatvalar. Bk. Aynı dizin: Bodhisatva Maddesi.
Maya: «Yaratıcı güç ve yarattığı düşsel görüntü.» 309;
Mimansa: Brahmanizm'in altı tarîkatından biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 332;
Mithra-Mithra Dini-Mitraizm: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 334-336;
Muni: Zâhid, sofu, derviş...Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 344;
Nandi: Tanrı Siva'nın bindiği boğa. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 357;
Naraşima: Tanrı Vişnu'nun yarı aslan yarı insan tecellisi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 357;
Narayana: Sularda yüzen tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 358;
Nasuki: Kutsal yılan. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 358;
Niruti: Ölüm, kötü ruhlar ve cehennem tanrısı. 367;
Nirvana: Hint tasavvufunda «Fenâfillah» inancı. Bk. Aynı dizin: Samadhi Maddesi; Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü (Dinler ve İnançlar Hakkında Özet Bilgiler Bölümü) s. 21; Bk. Sir James Bolevard, Meditasyon (Çeviri: Şebnem Gürpınar) OHM Yayınları, s. 17
Om: Hint Dinlerinde -konsantre olabilmek için- yogiler tarafından binlerce kez tekrarlanan mantralardan bir sözcük (Hint dinlerinde bir zikir lafzı) Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 379; Ayrıca bk. Aynı Dizin: Mantra, Mani, Padme ve Hum Maddeleri.
Padme: Hint Dinlerinde -konsantre olabilmek için- yogiler tarafından binlerce kez tekrarlanan mantralardan bir sözcük (Hint dinlerinde bir zikir lafzı)Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 379; Ayrıca bk. Aynı Dizin: Mantra, Mani, Om ve Hum Maddeleri
Parsavantha: «Jainizm'in mitolojik kurucusu.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 398;
Parvati: Doğa tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 398;
Patanjalizm: Hintli Budist Rahip Patanjali'nin Sutralar adlı kitabında düzenlediği ve ifade ettiği dinsel doktrin. Bk. Ferîduddîn Ferit Ayın, İslâm'da İnanç Sistemi s. 61, 182, 220; Bk. Ferîduddîn Ferit Ayın, Tarikatta Râbıta ve Nakşibendîlik s. 174, 204, 240, 247, 331, 333
Pragiapatiler: Brahmanizm'e göre ilk canlılar. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 416;
Prakriti: Brahmanizm'e göre insan ruhlarını ve olaylar dünyasını meydana getiren temel ilke. 416;
Pranca-Paramita: «Mahayana Budizmi'nin kişileştirilmişi.» Tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 416;
Puranalar: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 422;
Puruşa: Brahma, Vişnu ve Siva adlı tanrıların ortak ruhu. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.422;
Pusari: Güneş tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.422;
Rahu: Şeytanın başı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 427;
Rama: Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 428;
Ramananda Tarîkatı: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.428;
Ramayana: Birçok kutsal destanın genel adı. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 428;
Ravana: «Şeytanların başkanı olan dev» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 429;
Rig-Veda: Veda Dininin en eski kutsal kitabı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.433;
Rudra: Veda Dini'nde savaş tanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.436;
Rukmini: Tanrı Krişna'nın karısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.437;
Rupadhatu: Budizm tarminolojisinde tanrıların yaşadığı yer. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.438;
Sadu: Zâhid kişi. Dünyadan el etek çekmiş kimse.
Samadhi sansk. : Budacılık'ta «fenâfillâh». Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 444;
Samkhya: Brahmanizm'in altı usûlünden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 445;
Samnyasin: Çilesi sona ermiş velî. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 45;
Samsara: Ruhgöçü. Bk. Ruhgöçü ve reenkarnasyon maddeleri. Ayrıca Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve inanç Sözlüğü (Dinler ve İnançlar Hakkında Özet Bilgiler Bölümü) s. 21; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 445;
Samskara: «Bir insanın, yaşamının çeşitli dönemlerinde yapılan on dinsel törenin genel adı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 445;
Sarasvati: Yeraltı ırmağı-tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 447;
Satapatha-Brahmana: «Brahmanizmin ünlü kutsal kitapları olan Brahmanalardan biri. » Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 449;
Sati: «Kocasının cesediyle birlikte ateşe atılıp yanan kadın.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 449; O. Hançerlioğlu, adı geçen yapıtında: «Bu çağdışı gelenek, Hindistan'da çok yakın zamanlara kadar sürmüş, İngilizlerce yasaklanmıştır.» demekten kendini alamamasına karşın, bu ülkeyi asırlarca yöneten türklerin, bahsedilen cinayetlere yüzyıllar boyu göz yumduklarına ilişkin tek kelime yazmamıştır! Ayrıca bk. Aynı dizin: Dul kadın Maddesi.
Savitri: Brahma'nın karısı. Güneş tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 450;
Siva (Şiva): «Brahmanizm'in üç büyük tanrısından biri.» Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 464;
Sivaratri: «Brahmanizm'in beş büyük bayramından biri.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 464;
Skra: Budist efsanelerinde adı geçen putlardan biri. 465;
Soma: Sarhoşluk tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 467;
Sruti: «Brahmanizm'im kutsal kitaplarının genel adı. Sanskritçe vahiy» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 468;
Sthavira: Budizm'de bir tarîkat. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 468;
Sudra: Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 470;
Sukhavati: «Mahayana Budizmi'nde cennet.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 471;
Surya: Güneş tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 471;
Sutralar: Patanjali'nin düzenlediği dinsel doktrin. Bk. Meydan Laroussa s. 11/633;
Suvaliyatta: Fırtına tanrılarından biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 471;
Svarga: Brahmanizm'de cennet. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 474;
Svetembara: «Jainizm'in iki mezhebinden biri.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 475;
Şatarupa: Brahmanizm'de Havva. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 478;
Tanta: İbâdet usûlü. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 492;
Tengala: Brahmanizm'de bir mezhep. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 501;
Tevaram: Siva ibâdet metinleri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 505;
Theravada: M. Ö. III. yy. da bir heyet tarafından saptanmış olan Budha Doktrini. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 508;
Thuglar Tarîkatı: İnsan öldürerek ibâdet etme ilkesi üzerinde kurulu bir terör tarîkatıdır. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 510;
Tilaka: «Brahmanist Hintlilerin, vücut ya da alınlarına yaptıkları kutsal işaret ve dövmeler. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 513;
Trimutri: Eqânîm-i Selâse, teslis, Üçleme, trinité: Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 518;
Tripitaka: Budizm'in kutsal kitabı.
Upanişad: Kutsal Hindu Metinleri. Bk. Meyden Larousse s. 12/426;
Urvaşi: Gök perisi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 530;
Uşaş: Gündoğuşu tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 531;
Vandagala: «İnsanın kurtuluşu konusunda Tengala öğretisine karşı çıkan öğreti.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 535;
Vaişesika: Brahmanizm'de altı büyük tarîkattan biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 537;
Varuna: «Vedaların en eski ve en büyük tanrısı». Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 539;
Vedalar: Veda dininin dört kutsal kitabı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 540;
Vedanta: Brahmanizm'in altı büyük mezhebinden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 540;
Vihara: sansk. Budacılıkta tekke. Türk tarikatçıları tarafından tekke ya da tekiyye adı altında oluşturulan ve kurumsallaştırılan mistik tapınağın ilham kaynağı budur. Bk. M. Larousse s. 12/600; Bk. Prof. Dr. Zekeriya Kitapçı, Orta Asya'da İslâmiyet'in Yayılışı ve Türkler. S. 115
Vişnu: Vedaların üç büyük tanrısından biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 544;
Yabandomuzu-Vişnu: Vişnu'nun -sözde- girdiği şekillerden. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 548;
Yama: Hint mitolojisinde ilk erkek (Adem). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 551;
Yama: Hint mitolojisinde ilk kadın (Havva). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 551;
Yontra: Yogada meditasyon objesi. Nakşi râbıtasındaki şeyhin silueti gibi. Bk. Sir James Bolevard, Meditasyon (Çev. Şebnem Gürpınar) OHM Yayınları s. 35;
§ Hint Dinleri Dizini:
•Brahmanizm: Temel Hint dini. Hinduizm'i de içine alır. Hindistan'ın sosyo-ekonomik ve politik yapısını bu din biçimlendirmiştir. Hurafelerle Hinduizm'e dönüşmüştür. Ruhban kastının egemenliği bu dinin en büyük özelliğidir. Kastlar, 1947'de anayasa ile kaldırıldı. Bu dinde ilah kavramı pek belirsizdir. Brahmanizm'e göre âlem kadimdir, ruhlar ise bedenler arasında göçerek devam eder.
•Hint Dinleri: (Genel). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 196;
•Budizm: Bk. Abdulkâdir Şeybe'tul-Hamd, El-Edyân'u wa'l-Firaq'u wa'l-Mezâhib'ul-Muâsıra s. 70-76; Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 45-47; Bk. Süleyman Hayri bolay, Felsefî Doktrinler Söslüğü s. 36; Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü (Dinler ve İnançlar Hakkında Özet Bilgiler Bölümü) s. 20-25; Age. (Sözlük) s. 28; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 91; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 99-103;
--------------
•Brahmanizm: Bk. Abdulkâdir Şeybe'tul-Hamd, El-Edyân'u wa'l-Firaq'u wa'l-Mezâhib'ul-Muâsıra s. 58; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 89; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 93;
--------------------
•Hinduizm: Gelişmiş Brahmanizm; Hintlilerin milli dini ya da brahmanizmin dejenere edilmiş şeklidir. Hinduizm ve Jainizim, Brahmanizm4den doğmuştur. Onun istihaleye uğramasının bir sonucudur. Brahmanizm'in kutsal metinleri olan Vedalar'a, Brahmanalar'a ve Upanişadlar'a halkın, sıradan ve sonradan doğma inançlarının karışımı sonucu Hinduizm doğmuştur. Bk. Brahmanizm, Budizm; Bk. Hint dinlerindeki terimlere: vedizm, jainizm, maharabharata, sudra, veda, brahmana, brahman, brahma, upanişad, arhant, atman, kast, vişnu, siva, trimutri, hinayana, mahayana, ramayana, bodhisatva, kaodizm, mantra. Bk. Abdulkâdir Şeybe'tul-Hamd, El-Edyân'u wa'l-Firaq'u wa'l-Mezâhib'ul-Muâsıra s. 58-63; Bk. Süleyman Hayri Bolay, Felsefî Doktrinler Sözlüğü s. 107; Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 101-105; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 197; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 93-98;;
--------------
•Jainizm-Jainisme (Cainizim-Caynizm-el-Yâniyye): Hinduizm'den türeyen din. Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 49-54; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 228;
----------------
•Kaodaizm: Budizm'le Vietnam ispiritizmacılığının sentezinden doğan yeni din. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünyü İnançları Sözlüğü s. 239; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 98
-----------------
•Konfüçyüs Dini: Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 163-169; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü (Konfüçyanizm Maddesi) s. 265; Bk. Ahmet Kahraman, Dinlar Tarihi s. 61-
-----------------
•Sihizm-Sikhisme-Sih Dini: İslâm-Hinduism sentezi bir din. Bk. WAMY, Günümüz Din ve Fikir Hareketleri Ansiklopedisi s. 257-261; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 461; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 103;
-----------------
•Vedizm: Hindistanın çok tanrıcı en eski dini. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 540; Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 91;
-----------------
•Vişnuizm: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 544;
---------------------
§ Hint Dinleri Kavramlar Dizini:
Abhaya Hint : Sanskritçe korkusuzluk. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 8
Abhidhama Hint: Budizmin erkanını içeren eserin son bölümü. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 8
Abhişeka Hint: Hinduizmde bir tören. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik din ve inanç sözlüğü s. 2; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 8;
Abnoba: Kutsal ağaç. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 9
Aditi: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 11;
Advaita: Hinduizm'in altı mezhebinden biri. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 13;
Agni: Ateş tanrısı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 17;
Ahalya: Hint dinlerinde Havva. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 18;
Ahimsa: Hiç bir varlığı incitmeme ilkesi. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 20;
Aitareya: «Hint Brahmanlarının mukaddes kitaplarından biri» Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s. 6; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 24;
Ajivika: Atom inancı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 24;
Akrama: Hinduizm'de manastır. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s.27;
Alara: Her şeyi bildiğine inanılan bilgin. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 29;
Amrita: Hint Mitolojisinde cennet yemeği ve içkisi. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik din ve inanç sözlüğü s. 10;
Ananta: Tanrısal yılan. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 43;
Annapurna: Tanrıça Burga'nın öbür adı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 45;
Arhant: Hint dininde ermiş. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 51;
Arya Somaj: Hint Dinlerinden bir mezhep. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.12;
Aslan Vişnu: Vişnu'nun dokuz tecellisinden biri. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 56;
Asura: Kötülükçü şeytanlar. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 57;
Asvinler: Işık tanrıları. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s.58;
Aşvamedha: Veda Dini'nde at kurban etmek. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.14; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 60;
Aşvinler: İkiz tanrılar. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 60;
Atharva Veda: Vedizm'in dört kutsal kitabı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 62;
Atman: Brahmanizm'de hayat soluğu, ruh. Bk. Meydan Larousse 1/839; Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik din ve inanç sözlüğü (özet Bilgiler) s. 20
Avadona: Buda Dini'nde hikayeler. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.15;
Avalokitesvara: Tanrısız Budizm'i putperestliğe dönüştüren Mahayana Budizmi'nde Şefkat Tanrısı. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.15; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 66;
Avatar: Vişnu'nun dünyaya onuncu gelişinde alacağı ad. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 66;
Avatora: Bir ilâhın yeryüzünde tecelli etmesi. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü s.15;
Bala Rama: Vişnu'nun çeşitli tecellilerinden. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 75;
Bali: Şeytanlar kralı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 76;
Benares Kraliçesi: Buda'nın ilk karısı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 82;
Bhagavat Ghita: Vişnu'nun sözlerinde oluşan kitap. 83;
Bhagavat: Hint Dini'nde Tanrı Vişnu ve onun cismânî bir şikli olan Krişna'ya verilen ad. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik din ve inanç sözlüğü s. 26; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 83;
Bhagirathi: Kutsal Ganj Nehri'nin kaynağına verilen ad. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 84;
Bhakti: Hinduizm'de sofuluk. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 84;
Bhakti Sutra: Mistik söylemler. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 84;
Bodhi (Bodhisatva) : Budacılıkta en yüksek velilik mertebesine ulaşan kişi. Bk. Orhan Hançerlioğlu. Dünya İnançları Sözlüğü s. 83, 86;
Bosatsu: Bk. Bodhisatva.
Brahma: Hint dinlerinde, kâinâtı yarattığına inanılan ilâh. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 88; Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü s. 27;
Brahma-loka: Hint dinlerinde tanrıların oturduğu en yüksek gök tabakası. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü s. 28; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Brahman: Mutlak kâinat, bütün eşya ve âlemlerin ilâhi ve maddi vasfını anlatmak için kullanılır. «Vahdet-i vücûd»'un temeli bu olsa gerektir. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü s. 28; Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Brahmanlar: Hint rahipleri. Brahma'dan vahiy aldıklarına inanılan bu adamlar, karıları olan brahminler ile 1947'ye kadar en yüksek kast sayılırlardı. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Brahmanalar: Vedaların tefsiri. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Brahmoizm: Vişnuizm, Budizm ve Hıristiyanlık karışımı bir Hint mezhebi. 19. yy. da Raca Ram Mohan Roy tarafından kuruldu. Bk. O. Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 89;
Budha-Buda: Seyr-u Sülûk ile tanrılaşmış insan. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 90; Ayrıca bk. Cilt-16. Biyografya Kaynak Referansları (Alfabetik Dizin: Budha Maddesi.)
Bud-Zat: Tibet Budist mabedinde ilâhi korosunu yöneten rahip. Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü s. 29;
Çri: Mutluluk tanrıçası. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 106;
Dadu-Panti: Vişnuizm'in bir kolu. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 107;
Dasalar: Kötülükçü cinler. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 109;
Dhamapada: Budha'nın sözlerinde oluşan kitap. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 114;
Dharma: Doğruluk tanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 114;
Dharmasutra: Vedizm'in emirlerini kapsayan kitap. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 114;
Dhyan: Transa geçebilmek için yapılan konsantrasyon. (Murakabe). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 115;
Dhyanı- Bodhisatva: Arif-i Billah. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 115;
Diaus-Pitar: Gökyüzünün babası tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 115;
Dipavali: Hindistan'ın on gün süren bayramı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 118;
Dul Kadın: Kocasının cesediyle yakılan, ya da kendini yakan Hintli kadın. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 124; Ayrıca bk. Aynı dizin: Sati Maddesi.
Dvarapala: Kötü ruhların içeri girmesine engel olan bekçiler. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 125;
Fakirizm: Hint fakirlerinin, kerâmet ve dogaüstü olaylar diye sergiledikleri çeşitli gözboyayıcılık örnekleri. Rufai ve Kadiri gibi tarikatların dervişleri tarafından yapılan gösteriler de bu kaynaktan beslenir. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 152;
Gana: Toprak tanrıları. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 163;
Gandharva: Su tanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 163;
Ganga: Kutsal Ganj Nehri'nin adı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 163;
Gangotri: Hac için Hinduların toplandığı Ganj'ın kaynak yeri. S. 163;
Gaya: Budistlerce kutsal sayılan kent. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 164;
Gayatri: Brahmanlarca güneşe yapılan dua. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 164;
Hiranyakasipu: Hint dinlerinde şeytan. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 198;
Hinayana: Budizm'in doktrini. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 196;
Hum: Hint Dinlerinde -konsantre olabilmek için- yogiler tarafından binlerce kez tekrarlanan mantralardan bir sözcük (Hint dinlerinde bir zikir lafzı); Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 379; Ayrıca bk. Aynı Dizin: Mantra, Om, Mani ve Padme Maddeleri.
İndra: «Göksel güçlertanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 218;
Kali: Ölüm tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 236;
Kama: Aşk tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 237;
Kartikeye: Savaş tanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 243;
Kastlar: Hint dinlerinde katı kurallara dayalı sosyal sınıflar. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 244; Bk. M. Larousse s. 7/56; Bk. Ahmet Kahraman, Dinler Tarihi s. 94;
Krişna: Sürüleri koruyan tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 271;
Krişne-Vişnu: Tanrı Vişnu'nun çeşitli tecellilerinden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 271;
Linga: Siva adlı putun kutsal penisi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 291;
Lokapala: Brahmanizm'de II. Derece tanrılar. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 292;
Lokesvara: Bk. Aynı dizin: Avalokitesvara Maddesi.
Madhyamika: «Evrende her şeyin boş ve insan için hiç bir şeyin değmez olduğu inancı.»'na dayalı mezhep. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 294;
Maharabharata: «Hint mitolojisinin, Vedalar ve Ramayana ile birlikte üç önemli kaynağından biri.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 294;
Mahadevi: Tanrı Siva'nın eşlerinden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahamaya: Buda'nın kutsal annesi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahasanghika: Budizm'de bir mezhep. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahatma: Hint dinleri terminolojisinde ermiş ve bilge kişi. Türkçedeki «Hazretleri» kavramının karşılığıdır. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahavira: Ulu kişilik demektir. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Mahayana: Budizm'in iki öğretisinden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 295;
Maitreya: Budizm'de beklenen mesih, ya da mehdi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 296;
Mandala: Eski Hint inanışlarına göre evrenin yaratılış tasarımı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 300;
Mani: Hint Dinlerinde -konsantre olabilmek için- yogiler tarafından binlerce kez tekrarlanan mantralardan bir sözcük (Hint dinlerinde bir zikir lafzı); Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 379; Ayrıca bk. (Aynı Dizin: Mantra, Om, Padme ve Hum Kelimeleri)
Mantra: Hint dinlerinde zikir, wird. (Om, mani, padme, hum) sözcüklerinin çok tekrarıyla yapılır. Bk. Robert E. Ornstein,The Psychology of Consciuness (Yeni bir psikoloji), Çevirenler: Dr. Erol Göka-Feray Işık. s. 110, 117-118-İnsan Yayınları; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları sözlüğü s. 302, 379; Bk. Sir James Bolevard, Meditasyon s. 12, Çeviri: Şebnem Gürpınar. OHM Yayınları, İstanbul-1993; Ayrıca bk. Aynı Dizin: Om, mani, padme ve hum sözcükleri
Manu: Hint inanışlarında, yaratılan ilk insan (Adem). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 302;
Manu Yasaları: Brahmanizm'in, M. S. II. yy. da yazılmış önemli kaynağıdır. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 303;
Mara: Budizm mitolojisinde şeytan. 303;
Marichi: «Brahma'nın zihninden doğup insanlar arasına indiklerine inanılan on bilgeden biri.» 304;
Mathura: Krişna-Vişnu'nun doğduğu yer. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 308;
Matrika-Devis: Dişi bodhisatvalar. Bk. Aynı dizin: Bodhisatva Maddesi.
Maya: «Yaratıcı güç ve yarattığı düşsel görüntü.» 309;
Mimansa: Brahmanizm'in altı tarîkatından biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 332;
Mithra-Mithra Dini-Mitraizm: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 334-336;
Muni: Zâhid, sofu, derviş...Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 344;
Nandi: Tanrı Siva'nın bindiği boğa. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 357;
Naraşima: Tanrı Vişnu'nun yarı aslan yarı insan tecellisi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 357;
Narayana: Sularda yüzen tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 358;
Nasuki: Kutsal yılan. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 358;
Niruti: Ölüm, kötü ruhlar ve cehennem tanrısı. 367;
Nirvana: Hint tasavvufunda «Fenâfillah» inancı. Bk. Aynı dizin: Samadhi Maddesi; Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Söslüğü (Dinler ve İnançlar Hakkında Özet Bilgiler Bölümü) s. 21; Bk. Sir James Bolevard, Meditasyon (Çeviri: Şebnem Gürpınar) OHM Yayınları, s. 17
Om: Hint Dinlerinde -konsantre olabilmek için- yogiler tarafından binlerce kez tekrarlanan mantralardan bir sözcük (Hint dinlerinde bir zikir lafzı) Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 379; Ayrıca bk. Aynı Dizin: Mantra, Mani, Padme ve Hum Maddeleri.
Padme: Hint Dinlerinde -konsantre olabilmek için- yogiler tarafından binlerce kez tekrarlanan mantralardan bir sözcük (Hint dinlerinde bir zikir lafzı)Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 379; Ayrıca bk. Aynı Dizin: Mantra, Mani, Om ve Hum Maddeleri
Parsavantha: «Jainizm'in mitolojik kurucusu.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 398;
Parvati: Doğa tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 398;
Patanjalizm: Hintli Budist Rahip Patanjali'nin Sutralar adlı kitabında düzenlediği ve ifade ettiği dinsel doktrin. Bk. Ferîduddîn Ferit Ayın, İslâm'da İnanç Sistemi s. 61, 182, 220; Bk. Ferîduddîn Ferit Ayın, Tarikatta Râbıta ve Nakşibendîlik s. 174, 204, 240, 247, 331, 333
Pragiapatiler: Brahmanizm'e göre ilk canlılar. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 416;
Prakriti: Brahmanizm'e göre insan ruhlarını ve olaylar dünyasını meydana getiren temel ilke. 416;
Pranca-Paramita: «Mahayana Budizmi'nin kişileştirilmişi.» Tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 416;
Puranalar: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 422;
Puruşa: Brahma, Vişnu ve Siva adlı tanrıların ortak ruhu. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.422;
Pusari: Güneş tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.422;
Rahu: Şeytanın başı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 427;
Rama: Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 428;
Ramananda Tarîkatı: Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.428;
Ramayana: Birçok kutsal destanın genel adı. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 428;
Ravana: «Şeytanların başkanı olan dev» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 429;
Rig-Veda: Veda Dininin en eski kutsal kitabı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.433;
Rudra: Veda Dini'nde savaş tanrısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.436;
Rukmini: Tanrı Krişna'nın karısı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.437;
Rupadhatu: Budizm tarminolojisinde tanrıların yaşadığı yer. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s.438;
Sadu: Zâhid kişi. Dünyadan el etek çekmiş kimse.
Samadhi sansk. : Budacılık'ta «fenâfillâh». Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 444;
Samkhya: Brahmanizm'in altı usûlünden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 445;
Samnyasin: Çilesi sona ermiş velî. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 45;
Samsara: Ruhgöçü. Bk. Ruhgöçü ve reenkarnasyon maddeleri. Ayrıca Bk. Mehmet Zeki Canan, Ansiklopedik Din ve inanç Sözlüğü (Dinler ve İnançlar Hakkında Özet Bilgiler Bölümü) s. 21; Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 445;
Samskara: «Bir insanın, yaşamının çeşitli dönemlerinde yapılan on dinsel törenin genel adı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 445;
Sarasvati: Yeraltı ırmağı-tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 447;
Satapatha-Brahmana: «Brahmanizmin ünlü kutsal kitapları olan Brahmanalardan biri. » Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 449;
Sati: «Kocasının cesediyle birlikte ateşe atılıp yanan kadın.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 449; O. Hançerlioğlu, adı geçen yapıtında: «Bu çağdışı gelenek, Hindistan'da çok yakın zamanlara kadar sürmüş, İngilizlerce yasaklanmıştır.» demekten kendini alamamasına karşın, bu ülkeyi asırlarca yöneten türklerin, bahsedilen cinayetlere yüzyıllar boyu göz yumduklarına ilişkin tek kelime yazmamıştır! Ayrıca bk. Aynı dizin: Dul kadın Maddesi.
Savitri: Brahma'nın karısı. Güneş tanrıça. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 450;
Siva (Şiva): «Brahmanizm'in üç büyük tanrısından biri.» Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 464;
Sivaratri: «Brahmanizm'in beş büyük bayramından biri.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 464;
Skra: Budist efsanelerinde adı geçen putlardan biri. 465;
Soma: Sarhoşluk tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 467;
Sruti: «Brahmanizm'im kutsal kitaplarının genel adı. Sanskritçe vahiy» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 468;
Sthavira: Budizm'de bir tarîkat. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 468;
Sudra: Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 470;
Sukhavati: «Mahayana Budizmi'nde cennet.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 471;
Surya: Güneş tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 471;
Sutralar: Patanjali'nin düzenlediği dinsel doktrin. Bk. Meydan Laroussa s. 11/633;
Suvaliyatta: Fırtına tanrılarından biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 471;
Svarga: Brahmanizm'de cennet. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 474;
Svetembara: «Jainizm'in iki mezhebinden biri.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 475;
Şatarupa: Brahmanizm'de Havva. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 478;
Tanta: İbâdet usûlü. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 492;
Tengala: Brahmanizm'de bir mezhep. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 501;
Tevaram: Siva ibâdet metinleri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 505;
Theravada: M. Ö. III. yy. da bir heyet tarafından saptanmış olan Budha Doktrini. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 508;
Thuglar Tarîkatı: İnsan öldürerek ibâdet etme ilkesi üzerinde kurulu bir terör tarîkatıdır. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 510;
Tilaka: «Brahmanist Hintlilerin, vücut ya da alınlarına yaptıkları kutsal işaret ve dövmeler. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 513;
Trimutri: Eqânîm-i Selâse, teslis, Üçleme, trinité: Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 518;
Tripitaka: Budizm'in kutsal kitabı.
Upanişad: Kutsal Hindu Metinleri. Bk. Meyden Larousse s. 12/426;
Urvaşi: Gök perisi. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 530;
Uşaş: Gündoğuşu tanrı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 531;
Vandagala: «İnsanın kurtuluşu konusunda Tengala öğretisine karşı çıkan öğreti.» Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 535;
Vaişesika: Brahmanizm'de altı büyük tarîkattan biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 537;
Varuna: «Vedaların en eski ve en büyük tanrısı». Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 539;
Vedalar: Veda dininin dört kutsal kitabı. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 540;
Vedanta: Brahmanizm'in altı büyük mezhebinden biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 540;
Vihara: sansk. Budacılıkta tekke. Türk tarikatçıları tarafından tekke ya da tekiyye adı altında oluşturulan ve kurumsallaştırılan mistik tapınağın ilham kaynağı budur. Bk. M. Larousse s. 12/600; Bk. Prof. Dr. Zekeriya Kitapçı, Orta Asya'da İslâmiyet'in Yayılışı ve Türkler. S. 115
Vişnu: Vedaların üç büyük tanrısından biri. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya İnançları Sözlüğü s. 544;
Yabandomuzu-Vişnu: Vişnu'nun -sözde- girdiği şekillerden. Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 548;
Yama: Hint mitolojisinde ilk erkek (Adem). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 551;
Yama: Hint mitolojisinde ilk kadın (Havva). Bk. Orhan Hançerlioğlu, Dünya inançları sözlüğü s. 551;
Yontra: Yogada meditasyon objesi. Nakşi râbıtasındaki şeyhin silueti gibi. Bk. Sir James Bolevard, Meditasyon (Çev. Şebnem Gürpınar) OHM Yayınları s. 35;
Konular
- TESLİS (ÜÇLÜ-BİRLİK) İNANCI HAKKINDA BİR SAVUNMA!
- Hristiyanların Kuran'a bakışı ve değerlendirmesi bu yazıda!
- Müslümanlara Sorumuz: Barnabas/Barnaba Yalanına daha ne kadar sarılacaksınız?
- ''Ama Siz Hristiyanlar biz Müslümanları birer caniymiş gibi gösteriyorsunuz....'' DİYENLERE!
- Siz Hristiyanlar neden Pazar günü ibadet edersiniz?
- Siz Hristiyanlar neden Pazar günü ibadet edersiniz?
- Siz Hristiyanlar neden Pazar günü ibadet edersiniz?
- Hey gidi Hey... Sizin İncilleriniz de Hz.Muhammed Paraklet olarak geçiyor haberiniz yok!
- Bir şey soracağım Özgür; hani yazılarına 1-2 ay ara vermiştin? Bunları babam mı yazıyor?
- İncilleriniz de ''Kadınlar sussun! Onlara Konuşmalarına izin yoktur'' demiyor mu Kafirler!
- Hristiyanlar kadına nasıl bakarlar? Ve Hristiyan bir kadın Nasıl yaşar?
- Teslisin neresini savunabilirsiniz ki? Bence tamamıyla büyük bir saçmalıktır!
- İNCİL’DE KADININ YERİ VE ROLÜ NEDİR? Sadece susun ve konuşmayın mı der?
- Vaftiz olmak nedir?
- Bu sitede ki, vaftiz tartışmalarına son veriyorum!
- Sizinkiler o daha küçücük ''günahsız'' çocukları vaftiz etmiyor mu? Ki ''günahlarından'' arınsın!
- Hem bizim Peygamberimiz köleleri özgürleştirdi. Yani bizim dinimiz de, İslamda kölelik olmaz!
- ''Ama Siz Hristiyan, biz Müslümanları birer caniymiş gibi gösteriyorsunuz...'' DİYENLERE!!!
- Diyalog İslam'ı Hristiyanlaştırmak için değil, Diğer Mezhepleri KATOLİKLEŞTİRMEK İÇİNDİR!
- İncilleriniz de ''Kadınlar sussun! Onlara Konuşmalarına izin yoktur'' demiyor mu Kafirler!
- Müslüman Kardeşler (İhvan'ı Müslimin) Şokta! Mısır'ın en ünlü Din Hocası, Hristiyan oldu!
- Sayın Admin, mesajlarımın kasıtlı olarak yayınlanmaması adi Şerefsizliktir!!!
- Bir Hristiyan nasıl ''Tövbe'' eder? Yada Hristiyanlıkta tövbe var mıdır? Ve nedir?
- Bir Hristiyan nasıl ''Tövbe'' eder? Yada Hristiyanlıkta tövbe var mıdır? Ve nedir?
- Abdest alır mısınız? Bahsettiğim Hakiki abdesttir!! Hristiyanlıkta Abdest Kavramı hakkında
- Gerçekten de Hristiyanlara tuvaleti Müslümanlar mı öğretti? Yoksa birer yalandan mı ibaret!
- Hristiyanlığa göre; Adem, Havva, Şeytan ve Elma! Kısaca bir özeti...
- Gerçekten de Teslis ile Tevhid inancı hakkında bir bilgin var mı? O zaman tıkla ve öğren!
- Kanlı Çağ!
- Bak Özgür efendi, Matta ve Luka da İsa'nın soyu farklı anlatılıyor!Sen ise çelişki yok diyorsun!