SABİİLERDE NEVRUZ

İranlılardan başka Nevruz adıyla yapılan kutlamaları MS ikinci yüzyıldan itibaren güney Mezopotamya’da yerleşik olan Sâbiîlerde de görülmektedir. Ancak Nevruz Sâbiîlerde bir bahar bayramı olmaktan ziyade kış başında kutlanan bir yeni yıl bayramı görünümündedir. Sâbiîlerde bahar bayramı olarak kutlanan festival ise Mart-Nisan aylarına denk düşen Panja bayramıdır bakınız Gündüz, 1995:164-165). Sâbiîlerde birden çok yeni yıl ve bahar bayramının varlığı görülür. Sâbiî yılı her biri 30 gün çeken 12 aydan ve toplam 360 günden oluşur. Ayrıca Sâbiîler ayın hareketlerine göre ayarladıkları takvimlerini güneş yılına denk düşürmek amacıyla iki yıl arasına 5 ilave gün eklerler. Buna rağmen, her dört yılda bir ortaya çıkan bir günlük eksiklik nedeniyle Sâbiî ayları güneş takvimine göre yılın belirli bir zamanında sabit olmamakta ve bu nedenle dinsel bayramların zamanı konusunda Sâbiîler zaman zaman ayarlamalar yapmaktadırlar.

Sâbiî takviminde yılın ilk ayı normalde Ekime denk düşen Qam Qaina olsa da , mevsimlere göre yapılan düzenlemede yılın ilk ayı normalde Şubata denk düşen Qam Daula’dır. Sâbiîler, Qam Daula’nın başlangıcında (2. günü) bir tür yeni yıl bayramı olan Dihba Rabba’yı kutlarlar (Drower, 1937:84-87). Sâbiîler bu bayrama Navruz Rabba (Büyük Nevruz) adını da verirler. Dihba Rabba öncesi 36 saat (yani Qam Daula’nın birinci günü ile bundan önceki 12 saatlik zaman) Mbattal (uğursuz) zaman olarak sayılır. Bu Mbattal zaman öncesi gün Kansia u Zahla olarak isimlendirilir. Bu günde bütün Sâbiîler vaftiz olurlar ve dışarıdaki işlerini hallederler. Ayrıca bayramda kullanacakları et için hayvan keserler. Zira bu bayramda hayvan kesimi yasaktır. Daha sonra akşam olduğunda herkes evine çekilir ve 36 saatlik Mbattal süre tamamlanıncaya kadar kimse dışarı çıkmaz. Bu Mbattal zaman zarfında rahipler, astroloji k kutsal kitaplara bakarak yeni yılın neler getireceği hakkında çeşitli yorum ve kehanetlerde bulunurlar. Bu ilk günde alemlerin yaratıldığına ve yaratılan ışık varlıklarının bu nedenle bu gün boyunca yüce tanrıya şükretmek üzere ışık alemi ne çıktıklarına, dolayısıyla bu süre zarfında yeryüzünün koruyucu ışık ruh larından mahrum olduğuna inanırlar (Alf Trisar Şuialia , 1960:200, 238). Sâbiîlerin bu inanışıyla eski İran’da Nevruz öncesi yılın son gününün yeryüzüne inen ve başıboş dolaşan ruhlara (Fravaşi) adanması arasındaki yakın benzerlik dikkat çekicidir.

Bu Mbattal sürenin bitiminde bütün Sâbiîler evlerinden dışarı çıkarak birbirleriyle bayramlaşırlar. Ancak rit yemekleri ve vaftiz gibi ibadetler bu ayın 14’üne kadar yapılmaz.

Qam Daula’nın 6. ve 7. günleri ise Dihba d Şişlam Rabba veya Dihba d Şuşian olarak adlandırılır. Bu iki gün arasındaki gecede, gönülden yapılan duaların kabul olunacağına inanılır. Bu iki günden ilki ayrıca Navruz Zota ya da “Küçük Nevruz” olarak da adlandırılır (Drower, 1937:87). Burada mevsimlere göre yapılan sıralamada yılın ilk ayı olan Qam Daula’nın ikinci ve altıncı günlerinin “Büyük Nevruz” ve “Küçük Nevruz” diye adlandırılmasıyla, Sasaniler döneminden itibaren Mecusilerde Nevruz’un ilk gününün “Küçük Nevruz”, altıncı gününün ise “Büyük Nevruz” diye adlandırılması arasındaki ilişki açıkça görülmektedir (Taqizadeh, 1938:607-608).

Konular